Nadat op 22 mei 2022 In Buisdorp was verschenen, was voor hardnekkige lezers het wachten op Uit Buisdorp begonnen – en dat betekende drie jaar wachten, wat meerdere redenen had. Vanaf augustus 2022 werkte ik aan de bundel Aan de slag en andere besognes, vanaf september ook aan Nepnieuws, bovendien werd er nagedacht over, onderzoek verricht voor en zo nu en dan geschreven aan De verlenging, het vervolg op Schrijverijschrijverij (soms was dat overheveling van een verhaal bedoeld voor het te zeer uitdijende Aan de slag naar De verlenging). Pas toen ik voltijds werkte aan Nepnieuws kreeg het plan voor Uit Buisdorp vorm, dat zal eind 2024 geweest zijn.
In 2025 zou ik bij leven en welzijn (en ook bij onwelzijn) in de AOW belanden. Die mijlpaal leek me een uitdaging om twee boeken tegelijk te laten verschijnen, met als streefdatum daarvoor 1 juni, die hoera gehaald werd.
Aangezien ik pas op 1 april 2025 (Nepnieuws ging richting voltooiing) van start ging, was er bij het schrijven van Uit Buisdorp enige haast geboden. Het titelverwante In Buisdorp bevatte een aantal bewerkte overhevelingen uit Radio Buisdorp, een bundeling van scripts van voor Radio West gemaakte afleveringen van het twee uur durende, rechtstreeks uitgezonden Hot Talk. Omdat Radio Buisdorp nog minder goed verkocht dan de overige eigen beheersels, en maar door twee bibliotheken was aangekocht, zou het geen kiezersbedrog zijn als ik daar ook voor Uit Buisdorp het een en ander uit transplanteerde: zo zou ik vaart in het schrijven brengen en hopelijk houden, en dat bleek goed af te lopen.
Ik maakte wel haast maar wilde me er niet met een Jantje van Leiden van afmaken: zo liet ik een rechtszaak het vervolg zijn op de rechtszaak in Nepnieuws, en wist meer dwarsverbanden te leggen. De overhevelingen uit Radio Buisdorp werden niet lukraak ingebracht maar (in verbeterde versie en eventueel aangepaste dialogen en namen) gelardeerd met nieuwe passages, in sommige gevallen werden uit verschillende uitzending overgehevelde mono- en dialogen met elkaar in verband gebracht. Om dat enigszins inzichtelijk te maken hieronder een toelichting per verhaal.
Voorwoord
Het geheel nieuwe voorwoord borduurt voort op voor- en nawoord van In Buisdorp (ditmaal geen nawoord van burgemeester Noten). Ter sprake komt Menza de Jong, uitgever bij Het Buisdorpse Boek, waar Evert in Nepnieuws debuteert. De uitgever speelde eerder in In Buisdorp een rol (‘Recensieconsequentie’).
Verkeerssituatie
Algemene toelichting: Radio Buisdorp bevat de scripts van radio-uitzendingen, waarbij de dialogen voorafgaan worden door de vermelding van wie er aan het woord is (de presentator, een gast). Uit Buisdorp is de titel van een door Guus Vierdepper (bekend van onder meer Berichten uit Buisdorp en Ontsporingen) gepresenteerde podcast (in In Buisdorp is hij van het radioprogramma Bij Guus). Ditmaal geen dialogen die voorafgegaan worden door de vermelding van wie er aan het woord is: ze beginnen alle met hetzelfde korte intro, waarna Guus het woord neemt. Er is overwogen aanhalingstekens toe te passen of wat hij zegt te cursiveren, besloten is beide niet te doen en aanhalingstekens te beperken tot aan het woord gelaten gasten. Doordat Guus ze het woord geeft, is duidelijk wie er aan het woord is gekomen.
Specifieke toelichting: Hier is het een en ander overkomen uit Radio Buisdorp: de verstrekte verkeersinformatie en de eigenaardige hinder op het spoor, het opbellen in afwachting van de komst van een gast (Guus belt hier Joop, op de radio was het Bas, maar iemand met die naam komt in een later verhaal ook voor). De vertraagd in de studio verschenen politicus Wijnand Dommes de Gil bespreekt het beoogde verkeerscirculatieplan en de dito hogesnelheidsmetro, dat is ook uit Radio Buisdorp, maar een andere aflevering dan de overige overnames.
Spreekwoordelijk
Hier wordt voortgeborduurd op het gelijknamige getitelde verhaal in In Buisdorp. Ook hier is de verwachte gast vertraagd, wat Guus de gelegenheid geeft de Buisdorpse Spreekwoorden Databank in herinnering te roepen, waarbij passages uit In Buisdorp hergebruikt worden, inclusief een opsomming van spreekwoorden. Het gesprek met de verlate gast is (uiteraard) nieuw.
Bisschop
Vader Balthazar, de bisschop van Buisdorp, liet voor het eerst van zich horen in Radio Buisdorp en trad daarna in diverse werken op, zoals Een soort ding en Ontsporingen, en wordt genoemd in Nepnieuws. Hij was van meet af aan hoogbejaard, dus moest hij maar eens doodgaan. Hier wordt uit diverse bronnen geput, als Guus en zijn gasten herinneringen ophalen aan de geestelijk leider. Zo gaat het over zijn duivel uitdrijvende praktijken (In Buisdorp) in de woning van de weduwe Moes Klop. Mick Donk (Een soort ding) blikt terug op zijn bezoek aan de bisschop, Evert Huis vertelt over het interview dat hij Balthazar voor het Buisdorps Nieuwsblad afnam, en als mezelf sta ik stil bij de aanwezigheid van de bisschop in afleveringen van Hot Talk, waarna de betreffende passages uit Radio Buisdorp volgen.
Crimineel
Een van de prettigste personages om aan het woord te laten is de crimineel Mock van der Lel (ook over diens naam ben ik te spreken, daar valt al uit op te maken wat hij voor iemand is), vanwege zijn eigengereide vocabulaire, een kruising tussen plathaags en andersoortig plat. Mock speelt een rol en/of komt ter sprake in Ontsporingen, Een soort ding, In Buisdorp en Nepnieuws. Guus gaat ditmaal op locatie, voor een gesprek met een andere topcrimineel, in een café. Maar eerst bezoekt hij het toilet, waar de juffrouw van de tirade tijdens zijn plassen een oeverloze monoloog afsteekt. Die dateert van lang geleden, ik schat halverwege de jaren tachtig, in 1989 verscheen onder de titel ‘Barpraatje’ in Mens & Gevoelens een versie. Nadat de topcrimineel een tijdje met Guus heeft gepraat vlucht hij het café uit (op de radio was het de studio) waarna Guus, teruggekeerd in de studio, Mock van der Lel aan de telefoon krijgt, een passage die nieuw is, net als het gesprek in het café.
Boekenweek
Guus vertelt inleidend over de diverse Boekenballen en betreurt het dat Evert Huis niet naar de studio kon komen want die heeft het te druk met het signeren van zijn roman Nepnieuws. Wel daagt op Lode Lamoer, die lang geleden documentaires over de Buisdorpse seksindustrie en de schrijfindustrie maakte, een aangepaste overname uit Radio Buisdorp, net als de passage over boekverfilmingen, het gesprek met complotschrijver Jippe Duiventerp, de Vlaams gewaande maar Waals gebleken auteur Jean Matisse, en ten slotte de voorlezing uit een aanstaande roman door de achterbuurtschrijver Gerrit Revers, een versie daarvan kreeg een eervolle plaats op de website Nader tot Reve. Al met al een herschikking van passages uit diverse afleveringen van Hot Talk, tot een logisch verband gesmeed.
Lentekriebels
De eerste twee pagina’s zijn vrijwel volledig nieuw, daarna zijn aan Radio Buisdorp ontleend het gesprek met de vermeende directeur van de plaatselijke VVV, de passage over de naaktstranden van Buisdorp en het afsluitende gesprek over de reddingsbrigade.
Invasie
In Nepnieuws werd al melding gemaakt van overlast gevende Amerikaanse rivierkreeften, hier gaat het er helemaal angstwekkend aan toe. Op de podcastdag is gebleken dat de oude molen van Buisdorp op de UNESCO-werelderfgoedlijst is geplaatst, dat geeft een aangepaste podcast, met totdat er met een inderhaast opgetrommelde gast gesproken kan worden in de studio een (aan Radio Buisdorp ontleend) gesprek met Bor de Kip van de Buisdorpse Zoogdierenbescherming (op de radio was hij Piet Kip geheten maar in een ander verhaal komt ook een Piet voor). De opgetrommelde gast is bouwmeester Blikschaver, bekend van de radio en hier met een toegevoegde voornaam, Batavus, en een andere omstandigheid want Guus gaat met hem op locatie: naar de oude molen. In Een soort ding bleek de oude molen bewoond te worden door de oude molenaar Monus van der Lel, de vader van Mock. Hier zijn beiden in de oude molen aanwezig, bovendien wordt de oude molen belaagd door een oprukkende massa rivierkreeften. Om naders over hen te weten te komen belt Guus met Zelm van Raafdonck (In Buisdorp), directeur van Diergaarde Buisdorp waar men ook met een rivierkreefteninvasie te maken heeft: dit alles is nieuw.
Poëzie
De inleidende opvattingen van Guus over poëzie zijn nieuw, het interview met dorpsdichter Olaf Lafsteeg is goeddeels afkomstig uit Radio Buisdorp. Lafsteeg komt voorts ter sprake in Een soort ding en Nepnieuws (waar hij bemoeienis heeft met de vertaling van een lied voor scheidend hoofdredacteur van het Buisdorps Nieuwsblad, Bert Barrelmeijer). Na een nieuwe passage wordt weer een beroep gedaan op Radio Buisdorp voor het gesprek met stotterstandupper Desiderius van Verwellevel, een naam waar iemand die stottert als hij zich moet voorstellen mooi klaar mee is.
Relatiecommunicatie
Het langste verhaal in de bundel, waarvoor volop geput is uit Radio Buisdorp en zelfs verder teruggaande publicaties. Het (nieuwe) begin is een gesprek met relatietherapeute Lola Stuimig, eerder aanwezig in In Buisdorp, die hier helemaal niets moet hebben van relaties. Zes pagina’s later is alles nog nieuw, nu een gesprek met Ans Gons die een relatie met een boer beleefde. Dan heeft Guus een gesprek met vier gasten over het thema ‘communicatie in een relatie’, die passage gaat terug tot de jaren tachtig en heeft voor zover ik het kan beoordelen niets aan kracht en humor ingeboet. Ricardo Bion maakt zijn opwachting, al in Zoute griotten werd hij genoemd (maar speelde hij geen rol) als broer van Everts grote liefde Jaradina, daarna was hij een paar keer in Radio Buisdorp te gast. Hij en Guus halen herinneringen op aan seksuele voorlichtingen, met inbegrip van een passage waarvan in 1989 een versie in Mens & Gevoelens stond. Bovendien is er in de podcast een fragment te horen van een stiekem bij een les op het Graaf Dorus V College gegeven seksuele voorlichting, die als gevolg had dat de politie een inval deed bij de voorlichtende leerkracht en op diens computer talloze afbeeldingen aantrof van enorm grote blote borsten, sommige zo groot dat er van een paar maar een op een foto paste. Dat had ik leuk bedacht, maar had ik dat al niet eerder leuk bedacht? Ja, een overeenkomstige passage kwam al voor in Nina’s paranormale pa. Had ik mezelf in de wielen gereden of zou ik mezelf eruit weten te lullen? Dat laatste lijkt het geval want daar wordt weliswaar ook stiekem een opname gemaakt en de leraar bij een politie-inval betrapt op het in bezit hebben van bloteborstenafbeeldingen, maar de geciteerde seksuele voorlichting is een andere dan hier, en zou uitgelegd kunnen worden als een ander fragment van dezelfde voorlichting en dus te verdedigen. (En dat hier de naam van de leerkracht niet genoemd wordt komt daarbij mooi uit.) Ricardo gaat verder met een uitleg over veranderde seksuele mores, en ten slotte zijn in de studio Sjon en Pris verschenen (op de radio nog Snolly en Bennie geheten) die een lang weekend Wippe (Drenthe) hebben gewonnen Gaande het interview begon op de radio de presentator aan een lange monoloog, hier neemt Lola Stuimig die voor haar rekening.
Auteur
Aan het slot van Nepnieuws is Evert Huis op weg een gepubliceerd auteur te worden, hij blijkt groot succes te hebben gehad met de roman Nepnieuws, de aanleiding voor een vrijwel volledig nieuw verhaal over het schrijversbestaan en de schrijfwereld, waarbij de actualiteit niet geschuwd wordt. Tussendoor een paar overhevelingen uit Radio Buisdorp, het dyslexiedictee, uitgeverij Hoeperdepoep en de Kronkelpersiflage die hier van de hand van Evert is.
Milieu
Is geheel nieuw.
Onderwijs
Begint met een nieuwe uiteenzetting van Guus over hedendaags onderwijs en introduceert dan, met dank aan Radio Buisdorp, Piet van Dijk van de Mallepietjeschool. Nadat die heengezonden is keer Ricardo Bion terug voor deskundige toelichting op de verschillen tussen toen en nu en leest voor uit een boekje dat hij over zijn schooltijd schreef, De ongelukkige klas. Dit verhaal, Een boterham met punaise, vermoedelijk stammend uit de jaren tachtig, behelst een wraakneming door twee leerlingen, Elco en Poon, die ik voor deze gelegenheid zonen uit het eerste huwelijk van de crimineel Mock van der Lel laat zijn.
Correct
De commissie Correct is (mogelijk) bekend van Ontsporingen en In Buisdorp, hier worden uit die laatste bundel de doelstellingen van de commissie overgenomen, waarna voorzitter Klaas Ochtendbrouw geïnterviewd wordt, met inbegrip van vermelding van volgens de commissie aanstootgevende namen en boeken zoals bekend van Ontsporingen en In Buisdorp. Dan wordt uitgever Menza de Jong bij het gesprek betrokken en gaat het onder meer over de roman Nepnieuws van Evert Huis en de zin en onzin van het censureren van woorden die, met name een woord dat, schrijvers maar beter niet in hun werken kunnen opnemen, zie hoe het Marcel Möring verging, terwijl nota de uitgever die dat niet wil hebben in zijn fonds werken van Jan Cremer heeft waarin het gewraakte woord geregeld voorkomt. (Dat is uiteraard allemaal nieuw.)
Rechtszaak
Vrijwel geheel nieuw is dit verhaal, dat voortborduurt op de rechtszaak in Nepnieuws, met afgezien van Evert Huis en Talko Hofman Pier (die op Ibiza verblijft) dezelfde personages. Ook dit is een podcast van Guus Vierdepper, maar na diens gefluisterde introductie doet die er het zwijgen toe omdat de rechtszaak rechtstreeks op de radio wordt uitgezonden. In de rechtszaak in Nepnieuws komt een enorme opsomming van (vreemde) namen van ontslagenen voor, omdat hier naar die ontslagen verwezen wordt leek het me wel amusant om door middel van knip en plak de enorme opsomming te hergebruiken. Maar hoe gaat dat dan: er schoten me nadien twee namen te binnen: Ed en Willem Bever. Omdat het daarbij geen knip en plak werd maar tweemaal typen, kon er in Nepnieuws komen te staan: Ed Bever, Willem Bever, maar in Uit Buisdorp Ed Bever, Wim Bever. Van Uit Buisdorp had ik de tweede proefdruk gecorrigeerd en gefiatteerd, daar wilde ik liever niet weer in gaan veranderen en dan het bestand opnieuw opladen. Want dat opladen betreft het Wordbestand, dat telde 176 pagina’s, maar bleek opgeladen 174 pagina’s te tellen, zodat ik de paginering van de inhoud moest veranderen alvorens nogmaals op te laden. Om nadere narigheid te voorkomen moest daar dan maar Wim Bever blijven staan. Van Nepnieuws was ik de tweede proefdruk nog aan het corrigeren, dus het daar terechte Willem Bever werd probleemloos incorrect Wim Bever. (‘Als m’n Manometer goed staat weet ik wel dat alles goed gaat,’ zoals het in Het Stoomlied heet, is hier dus niet van toepassing.) Hoe dan ook is zo’n rechtbankscène met een verwarde rechter altijd een genot om te schrijven.
Dreiging
Een bijna geheel nieuwe tekst, alleen is aan het slot gebruikgemaakt van het gesprek met kolonel Bulder uit Radio Buisdorp (de kolonel heeft voor deze gelegenheid een voornaam gekregen: Bing).
Goud
Guus is weer op locatie, ditmaal onder de oudjes want hij maakt een reportage over bejaardenhuis De Ondergang en spreekt daar directeur Abel Vlassem, die in Radio Buisdorp nog Kegel Vlassem heette. Verwerkt is ook een radioreportage over het bijbehorende Homo Home daaruit. Er is het nodige toegevoegd, zodat het niet allemaal oude koek is.
IJspret
Na de inleiding leest Guus een ‘raar gebeurd verhaal’ voor, lang geleden (door mij) geschreven maar ook nu weer hier en daar verbeterd. Het boek begon in het voorjaar, vandaar dat ik het aan het einde van het jaar laat eindigen.
© Copyright Martin de Jong, Den Haag. Alle rechten voorbehouden.