Ontstaan

Een onbekend aantal jaren geleden was ik van plan een komische thriller te schrijven. Ook was er eens het idee de koning naar Buisdorp te loodsen voor de viering van zijn verjaardag.

Tevens was het mogelijk plan en idee te combineren en zulks deed zich voor.

Voorin romans en andere uitgaven wordt altijd een opsomming gegeven van werken die in voorbereiding zijn en die in tegenstelling tot de aankondigingen die Jan Wolkers deed in een uitgave plegen te resulteren. In Zoute griotten speciaal (2013) waren dat er negen (waarvan er inmiddels acht verschenen zijn) en later kwamen daar nieuwe in voorbereiding zijnde titels bij (voorin Een soort ding staan er vijf, inclusief het nog niet verschenen, in Zoute griotten speciaal al aangekondigde Livia).

Welk boek er aan de beurt is om geschreven te worden is niet aan een systeem gebonden: ik zou met willekeurig welk werk aan de gang kunnen gaan. Maar als ik eenmaal besloten heb aan iets te beginnen dienen zich daarvoor al snel ideeën aan, die tegen vergeten op aantekenpapiertjes genoteerd worden. Na verloop van tijd neem ik ze over in een A5-cahier van de HEMA. (Die firma heeft de verslavend makende gewoonte het assortiment geregeld te verversen zodat hier de voorraad nog ongebruikte cahiers tamelijk enorm geworden is.)

In het geval van Een soort ding raakte het cahier overvol: tot en met de laatste controle van de pdf van het boek vulde ik 98 pagina’s met invallen, dialogen, namen van personages, een overzicht van tijdens het schrijven gehoorde muziek et cetera.

In een grijs verleden placht ik een eerste versie in handschrift te vervaardigen en daarna de schrijfmachine in te zetten. Later ging het soms ook nog wel op z’n handjes, alvorens de computer in stelling werd gebracht. Maar op den duur raakte het handschriftschrijven in onbruik, behalve voor wat betreft het dagboeken dat sinds 1996 gaande is.

Ontsporingen (2018) zou een verhalenbundel worden en misschien was het wel leuk om voor de eerste versie ouderwets de vulpen te gebruiken. Maar op 20 maart van dat jaar bleef het bij tweeënhalve pagina A4: voor mijn gevoel lag mijn schrijftempo te hoog voor handschrift – en als ik de handschrijfsnelheid opvoerde zou dat ten koste gaan van de leesbaarheid, die sowieso een probleem was en is en zal blijven. Als ik niet secuur te werk ga kan ik mijn gekrabbel een dag later niet meer lezen, weet ik zelfs bij benadering niet wat er zou kunnen staan.

En dus ging voor Ontsporingen weldra de computer aan, en voor Een soort ding van meet af aan en deden de tien vingers in moordend tempo hun werk.

In eerste instantie (en nu ook) gebruik ik daarvoor WordPerfect, omdat het tekstverwerkingsprogramma vrij is van toeters en bellen en niet de rare dingen doet die Word kan doen en het scherm prettig oogt (witte letters tegen een paarsige achtergrond!).

Zoals hieronder op de subpagina Groei gelezen kan worden werden de diverse hoofdstukken niet geschreven in de volgorde waarin ze in het boek staan. De volgorde werd gaandeweg bepaald, waarbij ervoor gezorgd diende te worden dat de chronologie klopte, zodat hoofdcommissaris Roland Rabat niet na een week weer aan het ziekbed van Mick Donk stond terwijl het in werkelijkheid na een maand was en zo. En het was ingewikkelder dan dat.

De koning is in de roman (net als ik in de realiteit) op 15 juni jarig en het is dan een zondag en ook Vaderdag. Om te beginnen onderzocht ik door middel van Google in welk jaar 15 juni op een zondag viel. Aan de hand van de dagboeken uit dat jaar en het jaar ervoor (in dat jaar gaan de voorbereidingen voor Koningsdag al van start) kon ik zien op welke dag een datum viel – want dat moest liefst kloppen.

Nadat de hoofdstukken geschreven en samengevoegd waren werd het bestand overgezet naar Word en van de oude computer overgeheveld naar de nieuwe en daar net als met WP gebeurd was aan een strenge spellingcontrole onderworpen. Het bestand werd op 15 april 2019 geprint, dat gaf 147 A4’tjes en kostte 14,70 euro want de Bibliotheek Nieuw Waldeck rekent een dubbeltje per print.

De print werd tweemaal gelezen, nadat de aangebrachte correcties verwerkt waren ging het bestand terug naar de oude pc. (Over die pc’s: de ‘oude’ is er een die aanvankelijk op Windows 95 draaide maar door de voortschrijdende techniek kon worden opgewaardeerd naar Windows 98. De ‘nieuwe’ pc is inmiddels ook al op jaren want hij draait op Windows 7 waarover onlangs omineus bericht werd dat daar vanaf 2020 geen updates meer voor verstrekt zullen worden. Op de nieuwe pc zit Word 2010, een Word 2010-bestand is op te slaan als Word 97-2003; op de oude pc zit die oudere versie van Word, ook op te slaan als WordPerfect v.v. – wat met Word 2010 niet mogelijk is.)

Op de oude pc werd vervolgens vrijwel in een handomdraai het binnenwerk opgemaakt door instelling van het toepasselijke papierformaat, de letter, de regelafstand, de marges en de tabbreedte. Daarna weer naar de nieuwe pc ermee (dat overhevelen gaat met een losse diskettedrive omdat de oude pc geen usb-poort heeft – hij werkt gelukkig wel op stroom) en Word 97-2003 opgeslagen als Word 2010, afbrekingen werden aangebracht, de paginering toegevoegd en die uit het voorwerk verwijderd (bij elke stap werd er onder een nieuwe naam opgeslagen, om probleemloos een stap terug te kunnen doen, mocht het misgaan).

Het verwijderen van de paginering uit het voorwerk kan verhoging van de bloeddruk geven en het agressiegen activeren maar van nature of omdat ik het aangeleerd heb blijf ik kalm als het niet meteen of binnen een halfuur lukt. De instructiefilmpjes op YouTube helpen je soms niet verder of zijn in tegenspraak met andere filmpjes of ze zijn na verloop van tijd als je het nog eens voorgedaan wil hebben verdwenen, en als je denkt: laat ik het zo eens proberen dan is het tot je verrassing gelukt of tot je verrassing niet gelukt – geen peil op te trekken.

Het opgemaakte bestand telde 192 pagina’s en het printen (op 24 april) kostte 19,20 euro (want de Bibliotheek Loosduinen rekent eveneens een dubbeltje per pagina).

Nadat ook deze print tweemaal gelezen was werd er een proefexemplaar besteld. Toen dat tweemaal gelezen was en de verbeteringen waren verwerkt kwam er een tweede proefexemplaar, dat ook tweemaal gelezen werd. Want je denkt misschien dat het wel goed zal zijn, maar dat is het dan nog lang niet. Via spellingcontrole en beeldschermturen worden er uit de WP-versie fouten verwijderd, bij de Wordversie gebeurt hetzelfde, twee prints worden elk tweemaal gelezen – en dan ontdek je zelfs nog bij de tweede lezing van de tweede proefdruk foutjes waar je eerder (waarom! waarom!) overheen gelezen had.

Op de werkelijke Koningsdag legde ik de vermeend laatste hand aan het boek, af en toe omziend om op de buis de rechtstreekse beelden te zien die niet veel minder mal waren dan wat ik aan gekte gecreëerd had. (Een inspiratie vormde Koningsdag 2004, toen in Goedemorgen Nederland in de studio een presentatrice tegen een collega op locatie zei: ‘Gefeliciteerd met de koning!’ en die al even onnozel antwoordde: ‘Jij ook!’ – zie de betreffende ‘Facebookflodder’ in Aan m’n zolen en andere ongemakken, pagina 170 – daaruit kwamen de scènes met Mega Snoes en Guus Vierdepper voort.)

Het zou wel mooi zijn om aan het slot als voltooiingsdatum die van Koningsdag (28 april) te vermelden, zoals het mooi geweest was als dat in Ontsporingen 15 juni 2018 was geweest want toen deed mijn zestigste verjaardag zich voor. Maar in beide gevallen moest er nog verbeterd worden (Ontsporingen was pas op 20 augustus af.)

Een nieuwe toepasselijke datum van voltooiing diende zich aan: 12 mei, dat was Moederdag, een over het algemeen zonder incidenten verlopend feest, in tegenstelling tot in Een soort ding Vaderdag. Ik hoefde daarbij niet te smokkelen want ik werd op 12 mei om zes uur wakker met een inval die ik verwerkte, waarna ik het boek publiceerde. Althans probeerde dat te doen.

Op het Dashboard waar de publicatieknop zit kwam de melding dat het een tot enkele minuten kon duren voordat het boek klaargemaakt was voor publicatie – maar dat was na uren nog steeds niet het geval.

Dat gaf me de gelegenheid een foutje te verbeteren. In het hoofdstuk ‘Alleen thuis’ ontwaakt Mick Donk voor het eerst in zijn safe room en hij maakt een periode van verwarring door, waarin er in zijn brein diverse waanzinnige gedachten tot leven komen. Ik had als variant op het ‘Wilhelmus van Nassoue’ ‘Wilhelmus nat van ‘t sjouwen’ geschreven maar dat niet zelf bedacht want die uitdrukking kende ik van mijn vader. Die had er nog een die wel leuk was om in te lassen: ‘De laatste zak met krenten’ (naar ‘De laatste sacramenten’). Maar per abuis tikte ik in plaats van krenten krengen. Dat deed me denken aan Jan Arends, wiens beroemde creatie Keefman eigenlijk Leefman zou heten maar door een tikfout Keefman was geworden. In tegenstelling tot Jan Arends veranderde ik op 13 mei om kwart over zes krengen in krenten, laadde het bestand nog een keer op naar het Dashboard, controleerde de pdf, publiceerde het boek – maar dat lukte weer niet. Na een mailtje aan de altijd voortreffelijk opererende afdeling Support van Mijnbestseller.nl kwam daarvandaan de verlossende melding: ‘Kleine hickup. Alles opgelost!’

En zo verscheen het boek op 13 mei, een datum waar ook wel mee te leven valt.

© Copyright Martin de Jong, Den Haag. Alle rechten voorbehouden.

 

techniek: Maarten van der Peet